Mit o miłości Apolla i Issy w sztuce nowożytnej

Description

• Project title: Mit o miłości Apolla i Issy w sztuce nowożytnej
• Project number: DEC-2020/04/X/HS2/02166
• People implementing the project: Barbara Hryszko
• Date: 2020-12-11-2023-02-23
• Name of the entity financing the project: Narodowe Centrum Nauki
• Nazwa i edycja konkursu, projektu, przedsięwzięcia: MINIATURA
• Type of financing institution: Krajowa
• Keywords:
  • Metamorfozy Owidiusza
  • ikonografia
  • kulturowa rola kobiety
  • mitologia
  • miłostki bogów
  • nurt sielankowy
  • sztuka nowożytna
• Założenia projektu: Podjęcie projektu pt. Mit o miłości Apolla i Issy w sztuce nowożytnej jest efektem mojej dotychczasowej działalności naukowej związanej z badaniami nad ikonografią nowych tematów w XVII-wiecznych wydaniach Metamorfoz Owidiusza. W ramach moich badań zorganizowałam, we współpracy z Renaissance Society of America, konferencję w Bostonie (2016 - Ovid's Metamorphoses in the art of the 17th century), wygłosiłam referaty w Toronto (2019) i Filadelfii (2020–2021). Zostałam zaproszona do opublikowania rozdziału w książce Re-inventing Ovid’s Metamorphoses, wyd. Brill (2020). W czasie badań nad ilustracjami Metamorfoz odnalazłam ryciny przedstawiające godny uwagi wątek mitu o Apollu jako pasterzu i Issie, którego tematyka dotychczas pozostawała poza polem zainteresowań badaczy (Moog-Grünewald 1995, Chatelain 2008, Meyer 2016, Enenkel 2018). Przeprowadzone badania wstępne wskazują, iż temat ten zyskiwał na popularności na przełomie XVII i XVIII w., stając się osnową opery pt. Issé (1697) [referat w Maynooth 2016, Society for Musicology in Ireland]. Z moich wstępnych badań wynika, że ten sielankowo-miłosny mit o Apollu i Issie był ważny dla kultury końca XVII wieku i kolejnego stulecia (m.in. Wilanów, Sanssouci/Poczdam, obraz F. Bouchera). Znalazło to odbicie m.in. w usankcjonowaniu roli królewskich metres, czy w sposobie traktowania przez arystokratów kobiet z niższych warstw społecznych. Celem naukowym projektu jest opracowanie niniejszego aspektu z zakresu nauk o kulturze i religii, poczynając od próby zdefiniowania genezy i rozwoju ikonografii mitu, wyjaśnienia przyczyn jego popularności oraz określenia jakie kulturowe tęsknoty wyrażał ten wątek. Podjęte badania, kierując się ku problemom nurtującym współczesną humanistykę, mają przynieść odpowiedź na następujące pytania: jakie społeczne uwarunkowania wyraża ów mit w obrębie kulturowych ról płci, jaką ideologię kształtowało stworzenie i odbiór przedstawień mitu w odniesieniu do warstw społecznych: uprzywilejowanych i poległych, czy stereotypowy sposób ukazania kobiety i mężczyzny ma sprawiać widzowi przyjemność, jakie są możliwe interpretacje owidiańskiego mitu w ujęciu hermeneutycznym oraz w świetle strukturalizmu i koncepcji opozycji binarnych (aktywny/męski, bierny/kobiecy, władczy/podporządkowany), jak również zawartych w tym micie konwencji i kodów kulturowych. W świetle wstępnego rozpoznania problemu można stwierdzić, że korzenie mitu wyrastają z dwóch zasadniczych grup źródeł: 1) literackich, tj. włoskich wydań Metamorfoz głównie z XVI w., i 2) literacko-graficznych, tj. francuskich edycji Metamorfoz głównie z XVII w. Chcąc poddać analizie materiał badawczy, pierwszym działaniem będzie przeprowadzenie kwerend in situ w gabinetach rysunków i rycin, muzeach, archiwach, fototekach i bibliotekach, jak również wykonanie dokumentacji fotograficznej, kserokopii i notatek na temat rysunków, rycin, obrazów, niedostępnych online i niezdygitalizowanych, przechowywanych w zbiorach: Gabinetto dei Disegni e Stampe–Gallerie dell’Accademia, Gabinetto Disegni e Stampe–Museo Correr [Archivio fotografico Musei Civici], Gabinetto dei Disegni e delle Stampe–Fondazione Giorgio Cini [La raccolta Giuseppe Fiocco; La raccolta Antonio Certani (Corpus Donato Creti, Corpus Gandolfi); La raccolta Fissore-Pozzi], La Galleria di Palazzo Cini, Fototeca e Archivi–Istituto di Storia dell’Arte [Corpus Gernsheim; Fondo Alfieri; Fondo Berenson; Fondo Cipriani; Fondo De Logu; Fondo Fiocco; Fondo Ivanoff; Fondo Lieberman; Fondo Palazzi Veneziani; Fondo Pallucchini; Fondo Van Marle–Ventura; Fondo Zava]. Osobne miejsce zajmie kwerenda starodruków Metamorfoz (niedostępnych online) w bibliotekach w Wenecji (Biblioteca Nazionale Marciana [sygn.: RARI0232; ANT46129; SIN804534; ANT46042; ANT46156; SIN804535; 5870; 74262; 46127; 45552; 327892; D106D172; C212C001; D165D 215; ANT57267; ANT76429; D119D145; D105D049; ANT63198; D152D035; D134D012.1; D134D012.2; ANT45537; SIN894517; SIN24177; D096D142; D096D143; D116D172v.3; 107993], Biblioteca della Fondazione Giorgio Cini [sygn.: SDA15492; SDA15490; sygn. 49253; 64279; 19545; 49557; 2754], Biblioteca del Museo Correr [sygn.: ANT107710; ANT103987; ANT103988; I3560; ANT106712; ANT105909; ANT106701; I 2044.1; I 2044.2; I 2044.3; I 2050], Biblioteca della Fondazione Querini Stampalia [sygn.: NAPE026640; BVEE019774; MILE002547; RE13609; ANT46129; PIANO69G1; 21238; RE110280], Biblioteca dell’Accademia delle Belle Arti [sygn. F.ST.A00000885], Biblioteca dell’Archivio Storico del Patriarcato di Venezia [sygn. S.APOSTOLI005G018A])[pełny wykaz w archiwum domowym]. Zebrany materiał pozwoli zbudować katalog przedstawień mitu w układzie chronologicznym oraz opatrzyć je informacjami, takimi jak: autor, inwentor, tytuł, miejsce i czas powstania, technika wykonania, źródło. W opracowaniu materiału wykorzystam metody tradycyjne (analiza formalno-genetyczna, genetyczno-ikonograficzna, ikonologiczna, historyczno-kulturowa i porównawcza) i nowoczesne, w tym związane z naukami o kulturze i religii (społeczna historia sztuki, analiza materialistyczna, badania nad kulturową rolą płci, teoria recepcji i psychologia sztuki, analiza hermeneutyczna, strukturalizm). Planowane badania wypełnią lukę w piśmiennictwie z zakresu nauk o kulturze i religii oraz historii sztuki, pogłębią wiedzę o recepcji i transformacji motywów klasycznych, nurcie kultury sielankowej i fascynacji szczęśliwym życiem pasterskim w okresie nowożytnym. Włączenie do obiegu naukowego dotąd niebadanego mitu będzie przydatne dla innych dyscyplin: historii muzyki (opera), socjologii kultury (warstwy uprzywilejowane i poddańcze), psychologii i kulturoznawstwa w perspektywie feministycznej (rola kobiety i hegemonia mężczyzny), pedagogiki (edukacja Delfina Francji), antropologii (archetypy), historii literatury (nurt arkadyjski, sielankowy, chłopomania), edytorstwa. Spodziewanym efektem badań będzie artykuł w czasopiśmie międzynarodowym z zakresu nauk o kulturze i religii oraz historii sztuki.