Polemika profesorów Fryderyka Skarbka i Feliksa Bentkowskiego dotycząca „dążności ludzi do bogactw i polepszenia bytu” na łamach „Pamiętnika Warszawskiego Umiejętności Czystych i Stosowanych” (1829) jako wyraz niepokojów i obaw związanych z upowszechnianiem w kulturze polskiej nowych wzorów osobowych inspirowanych franklinizmem

MARC

• 002 $a Polemika profesorów Fryderyka Skarbka i Feliksa Bentkowskiego dotycząca „dążności ludzi do bogactw i polepszenia bytu” na łamach „Pamiętnika Warszawskiego Umiejętności Czystych i Stosowanych” (1829) jako wyraz niepokojów i obaw związanych z upowszechnianiem w kulturze polskiej nowych wzorów osobowych inspirowanych franklinizmem
• 003 $b 0000-0003-1650-3887
• 003 $a MONIKA STANKIEWICZ-KOPEĆ (Autor)
• 004 $a Oryginalny artykuł naukowy
• 006 $a Rocznik Filozoficzny Ignatianum
• 008 $a 2024
• 009 $a 30
• 010 $a 3
• 011 $a 2300-1402
• 013 $a 10.35765/rfi.2024.3003.15
• 014 $a https://czasopisma.ignatianum.edu.pl/rfi/article/view/rfi.2024.3003.15/2825
• 015 $a 253-275
• 019 $a Celem artykułu jest zrekonstruowanie oraz zaprezentowanie w szerszym kontekście kulturowym bardzo mało znanej w literaturze przedmiotu polemiki rozgorzałej w roku 1829 na łamach „Pamiętnika Warszawskiego Umiejętności Czystych i Stosowanych” (t. 1) między dwoma profesorami Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Autorem pierwszego z polemicznych artykułów pt. Prośba o rozwiązanie wątpliwości był Feliks Bentkowski. Kolejny tekst, zatytułowany Odpowiedź na prośbę o rozwiązanie wątpliwości umieszczoną w zeszycie Pamiętnika Warszawskiego, wyszedł spod pióra hr. Fryderyka Skarbka. Impulsem do podjęcia polemiki stał się dokonany przez Skarbka przekład pracy Charles’a Ganilha pt. Dykcjonarz ekonomii politycznej własnymi uwagami znacznie pomnożony. Pomimo iż samo dzieło Ganilha przełożone przez Skarbka odnosiło się do zagadnień ściśle związanych z ekonomią polityczną, to jednak wspomniana polemika pośrednio wiązała się także z ważnymi zjawiskami dotyczącymi ówczesnej kultury polskiej, takimi jak m.in. upowszechnianie się nowych (obcych) wartości, postaw, obyczajów, a także nowych wzorów kulturowych. W niniejszym artykule spojrzano na polemiczne wystąpienia Bentkowskiego i Skarbka w szerokim kontekście kulturowym, dostrzegając w nich echa ówczesnych dyskusji i sporów społeczno-kulturowo-cywilizacyjnych, a także odbicie obaw i niepokojów charakterystycznych dla pewnej części przedpowstaniowego społeczeństwa polskiego. Ponadto wspomniana polemika (pośrednio) może być także interesująca w perspektywie recepcji idei Franklinowskich na ziemiach polskich w pierwszych dekadach XIX wieku. Materiał źródłowy stanowią przede wszystkim dwie polemiczne publikacje z roku 1829. Jednak ze względu na to, że owa polemika została tutaj osadzona w szerszym kontekście kulturowym, sięgnięto także do innych tekstów kultury z czasów Królestwa Polskiego, w tym do dzieł stricte literackich.      
• 020 $a The purpose of this article is to reconstruct and present, within a broader cultural context, a relatively unknown controversy that emerged in 1829 within the pages of the “Warsaw Memoir of Pure and Applied Sciences” (vol. 1), between two professors from the Royal University of Warsaw. The initial polemical article titled “Request for Clarification” was authored by Feliks Bentkowski, followed by a response titled “Reply to the Request for Clarification Published in the Memoir” penned by Count Fryderyk Skarbek. The impetus for this debate was Skarbek’s translation of Charles Ganilh’s work “Dictionary of Political Economy”, which he significantly augmented with his own annotations. Although Ganilh’s work, as translated by Skarbek, primarily pertained to political economy, the ensuing debate also indirectly related to significant phenomena within the contemporary Polish culture, such as the dissemination of new (foreign) values, attitudes, customs, and cultural patterns. This article views the polemical exchanges between Bentkowski and Skarbek within a broad cultural context, recognizing them as reflections of the societal, cultural, and civilizational discussions and disputes of the time, as well as manifestations of the fears and anxieties typical for certain segments of the pre-uprising Polish society. Furthermore, this polemic indirectly offers an interesting perspective on the reception of Franklinian ideas in Poland during the early decades of the 19th century. The primary sources for this study are the two polemical publications from 1829. However, given that the controversy is situated within a wider cultural context, other texts from the culture of the Kingdom of Poland, including strictly literary works, were also consulted.
• 021 $a ethos mieszczański
• 021 $a Feliks Bentkowski
• 021 $a franklinizm
• 021 $a Fryderyk Skarbek
• 021 $a kultura polska XIX wieku
• 021 $a „Pamiętnik Warszawski Umiejętności Czystych i Stosowanych”
• 021 $a wzór osobowy
• 022 $a 19th-century Polish culture
• 022 $a bourgeois ethos
• 022 $a Feliks Bentkowski
• 022 $a Franklinism
• 022 $a Fryderyk Skarbek
• 022 $a personal model
• 966 $a nauki o kulturze i religii
• 985 $a Wydział Filozoficzny
• 985 $b Instytut Kulturoznawstwa i Dziennikarstwa

Dublin Core

Indexes

• Title: Polemika profesorów Fryderyka Skarbka i Feliksa Bentkowskiego dotycząca „dążności ludzi do bogactw i polepszenia bytu” na łamach „Pamiętnika Warszawskiego Umiejętności Czystych i Stosowanych” (1829) jako wyraz niepokojów i obaw związanych z upowszechnianiem w kulturze polskiej nowych wzorów osobowych inspirowanych franklinizmem
• Author: MONIKA STANKIEWICZ-KOPEĆ (Autor)
• Journal: Rocznik Filozoficzny Ignatianum
• Date: 2024
• Discipline: nauki o kulturze i religii
• Słowa kluczowe w j. angielskim:
  • 19th-century Polish culture
  • bourgeois ethos
  • Feliks Bentkowski
  • Franklinism
  • Fryderyk Skarbek
  • personal model
• Keywords in Polish:
  • ethos mieszczański
  • Feliks Bentkowski
  • franklinizm
  • Fryderyk Skarbek
  • kultura polska XIX wieku
  • „Pamiętnik Warszawski Umiejętności Czystych i Stosowanych”
  • wzór osobowy
• Structure:
  • Instytut Kulturoznawstwa i Dziennikarstwa
  • Wydział Filozoficzny

Files