Intuicje moralne osób o różnych poglądach ekonomicznych i ich znaczenie w polskim podziale ideologicznym

Collection
Article
Download bibliographic description
  • Tytuł: Intuicje moralne osób o różnych poglądach ekonomicznych i ich znaczenie w polskim podziale ideologicznym
  • Autor/Autorzy:
  • Nazwa czasopisma: Horyzonty Polityki
  • Rok: 2025
  • Tom: 16
  • Numer: 54
  • ISSN: 2082-5897
  • e-ISSN: 2353-950X
  • DOI: https://doi.org/10.35765/hp.2765
  • Adres www:: https://horyzontypolityki.ignatianum.edu.pl/HP/article/view/2765/2349
  • Strony od-do: 229-251
  • Abstrakt:
    • CEL NAUKOWY: Zaprezentowano wyniki badań nad związkiem intuicji moralnych z poglądami ekonomicznymi Polaków. Dodatkowo sprawdzono istnienie związku między autodeklaracją orientacji politycznej a jej wystandaryzowanym pomiarem. Ograniczono się wyłącznie do ekonomicznej orientacji politycznej jako luki badawczej w literaturze przedmiotu, gdyż temat przekonań obyczajowych i fundamentów moralnych był już eksplorowany. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy dotyczył kwestii różnic pomiędzy osobami o lewicowych i prawicowych poglądach ekonomicznych pod względem intuicji moralnych związanych z różnymi fundamentami moralnymi i tym, jak rozumieją oni lewicową i prawicową orientację polityczną. Badanie miało charakter ilościowy o charakterze korelacyjnym. Uczestnikami badania było 328 osób zrekrutowanych w doborze opartym na ochotnikach. Do pomiaru zmiennych użyto Kwestionariusza kodów moralnych (MFQ-PL) oraz Kwestionariusza przekonań politycznych (KPP). PROCES WYWODU: Sformułowano dwie hipotezy: Osoby o prawicowych poglądach ekonomicznych podczas formułowania sądów moralnych doświadczają słabszych intuicji związanych z fundamentami troski i sprawiedliwości niż osoby o lewicowych poglądach (H1). Określenia „prawicowy” i „lewicowy” w większym stopniu odnoszą się do obyczajowości niż ekonomii w autodeklaracjach orientacji politycznej Polaków (H2). Do zweryfikowania hipotez użyto odpowiednich testów statystycznych. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Uzyskane wyniki potwierdziły obie hipotezy. Możliwym wyjaśnieniem pierwszej jest odwołanie się do zależności pomiędzy ekonomiczną prawicowością a orientacją na dominację społeczną. W przypadku fundamentu troski różnice mogą wynikać z dominacji społecznej, a w przypadku fundamentu sprawiedliwości ze sposobu zoperacjonalizowania tej zmiennej w kwestionariuszu. W przypadku drugiej hipotezy należy wziąć pod uwagę specyfikę polskiej transformacji społecznej. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Pytając o poglądy polityczne Polaków w kategoriach lewicowości i prawicowości, uzyskamy odpowiedź informującą w większym stopniu o poglądach obyczajowych niż o orientacji ekonomicznej. Prawdopodobnie wyjątek mogą stanowić męscy respondenci. Dalsze badania powinny uwzględnić eksperyment lub badanie w planie podłużnym, przeanalizować zmienne socjodemograficzne jako moderatory, być reprezentatywne oraz lepiej uchwycić semantykę pojęć „lewica” i „prawica”.
    • RESEARCH OBJECTIVE: Analysis of the relationship between moral intuitions and economic views of Poles, and verification of a relationship between self-declaration of political orientation and its standardized measurement. Research was limited only to economic political orientation identified as a research gap in the literature. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The research problem addressed the issue of differences between leftist and rightist economic views in terms of moral intuitions related to different moral foundations, and how respondents understand left- and right-wing political orientation. The study was correlational. The survey involved 328 people recruited in a volunteerbased selection. To measure the variables used The Moral Codes Questionnaire ( MFQ-PL) and the Political Beliefs Questionnaire (KPP). THE PROCESS OF ARGUMENTATION: Formulated hypothesis: Individuals with right-wing economic views experience weaker intuitions related to the foundations of concern and justice when making moral judgments than those with left-wing views (H1). The terms “right-wing” and “left-wing” relate more to morality than economics in self-declarations of Poles’ political orientation (H2). Appropriate statistical tests were used to verify the hypotheses. RESEARCH RESULTS: The results obtained confirmed both hypotheses. A possible explanation for the first is to refer to the relationship between economic rightness and social dominance orientation. In the case of the foundation of concern, the differences may be due to social dominance. Regarding the foundation of justice, to the way this variable was operationalized. In the case of the second hypothesis, the specifics of Poland’s social transformation should be considered. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: Asking about the political views of Poles we will get an answer that informs more about moral views than economic orientation. Probably male respondents may be an exception. Further research should include experiment or longitudinal design study, analyse sociodemographic variables as moderators, be representative, and better capture the semantics of the terms “left” and “right”.
  • Słowa kluczowe:
    • model podwójnego procesu
    • orientacja polityczna
    • Polacy
    • teoria fundamentów moralnych
  • Dyscyplina: psychologia
  • 002 a Intuicje moralne osób o różnych poglądach ekonomicznych i ich znaczenie w polskim podziale ideologicznym
  • 003 b 0000-0002-3204-2251
  • 003 a JACEK PRUSAK (Autor)
  • 003 a Natalia Brzozowska (Autor)
  • 004 a Oryginalny artykuł naukowy
  • 006 a Horyzonty Polityki
  • 008 a 2025
  • 009 a 16
  • 010 a 54
  • 011 a 2082-5897
  • 012 a 2353-950X
  • 013 a https://doi.org/10.35765/hp.2765
  • 014 a https://horyzontypolityki.ignatianum.edu.pl/HP/article/view/2765/2349
  • 015 a 229-251
  • 019 a CEL NAUKOWY: Zaprezentowano wyniki badań nad związkiem intuicji moralnych z poglądami ekonomicznymi Polaków. Dodatkowo sprawdzono istnienie związku między autodeklaracją orientacji politycznej a jej wystandaryzowanym pomiarem. Ograniczono się wyłącznie do ekonomicznej orientacji politycznej jako luki badawczej w literaturze przedmiotu, gdyż temat przekonań obyczajowych i fundamentów moralnych był już eksplorowany. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy dotyczył kwestii różnic pomiędzy osobami o lewicowych i prawicowych poglądach ekonomicznych pod względem intuicji moralnych związanych z różnymi fundamentami moralnymi i tym, jak rozumieją oni lewicową i prawicową orientację polityczną. Badanie miało charakter ilościowy o charakterze korelacyjnym. Uczestnikami badania było 328 osób zrekrutowanych w doborze opartym na ochotnikach. Do pomiaru zmiennych użyto Kwestionariusza kodów moralnych (MFQ-PL) oraz Kwestionariusza przekonań politycznych (KPP). PROCES WYWODU: Sformułowano dwie hipotezy: Osoby o prawicowych poglądach ekonomicznych podczas formułowania sądów moralnych doświadczają słabszych intuicji związanych z fundamentami troski i sprawiedliwości niż osoby o lewicowych poglądach (H1). Określenia „prawicowy” i „lewicowy” w większym stopniu odnoszą się do obyczajowości niż ekonomii w autodeklaracjach orientacji politycznej Polaków (H2). Do zweryfikowania hipotez użyto odpowiednich testów statystycznych. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Uzyskane wyniki potwierdziły obie hipotezy. Możliwym wyjaśnieniem pierwszej jest odwołanie się do zależności pomiędzy ekonomiczną prawicowością a orientacją na dominację społeczną. W przypadku fundamentu troski różnice mogą wynikać z dominacji społecznej, a w przypadku fundamentu sprawiedliwości ze sposobu zoperacjonalizowania tej zmiennej w kwestionariuszu. W przypadku drugiej hipotezy należy wziąć pod uwagę specyfikę polskiej transformacji społecznej. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Pytając o poglądy polityczne Polaków w kategoriach lewicowości i prawicowości, uzyskamy odpowiedź informującą w większym stopniu o poglądach obyczajowych niż o orientacji ekonomicznej. Prawdopodobnie wyjątek mogą stanowić męscy respondenci. Dalsze badania powinny uwzględnić eksperyment lub badanie w planie podłużnym, przeanalizować zmienne socjodemograficzne jako moderatory, być reprezentatywne oraz lepiej uchwycić semantykę pojęć „lewica” i „prawica”.
  • 020 a RESEARCH OBJECTIVE: Analysis of the relationship between moral intuitions and economic views of Poles, and verification of a relationship between self-declaration of political orientation and its standardized measurement. Research was limited only to economic political orientation identified as a research gap in the literature. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The research problem addressed the issue of differences between leftist and rightist economic views in terms of moral intuitions related to different moral foundations, and how respondents understand left- and right-wing political orientation. The study was correlational. The survey involved 328 people recruited in a volunteerbased selection. To measure the variables used The Moral Codes Questionnaire ( MFQ-PL) and the Political Beliefs Questionnaire (KPP). THE PROCESS OF ARGUMENTATION: Formulated hypothesis: Individuals with right-wing economic views experience weaker intuitions related to the foundations of concern and justice when making moral judgments than those with left-wing views (H1). The terms “right-wing” and “left-wing” relate more to morality than economics in self-declarations of Poles’ political orientation (H2). Appropriate statistical tests were used to verify the hypotheses. RESEARCH RESULTS: The results obtained confirmed both hypotheses. A possible explanation for the first is to refer to the relationship between economic rightness and social dominance orientation. In the case of the foundation of concern, the differences may be due to social dominance. Regarding the foundation of justice, to the way this variable was operationalized. In the case of the second hypothesis, the specifics of Poland’s social transformation should be considered. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: Asking about the political views of Poles we will get an answer that informs more about moral views than economic orientation. Probably male respondents may be an exception. Further research should include experiment or longitudinal design study, analyse sociodemographic variables as moderators, be representative, and better capture the semantics of the terms “left” and “right”.
  • 021 a model podwójnego procesu
  • 021 a orientacja polityczna
  • 021 a Polacy
  • 021 a teoria fundamentów moralnych
  • 022 a dual process model
  • 022 a moral foundations theory
  • 022 a Poles
  • 022 a political orientation
  • 966 a psychologia
  • 985 a Wydział Filozoficzny
  • 985 b Instytut Psychologii

2025_art_Brzozowska_N_Prusak_J_Intuicje moralne osób o różnych poglądach ekonomicznych i ich znaczenie w polskim podziale ideologicznym.pdf (622 KB)

  • Licence: CC BY-ND 4.0
  • Text version: Final published
  • Availability: Public
Download
Repozytorium Akademii Ignatianum w Krakowie, które jest częścią Portalu Pracowniczego zostało zrealizowane w ramach projektu „Program wzmocnienia potencjału dydaktycznego Uczelni na rzecz rozwoju regionalnego” POWR.03.05.00-00-ZR10/18 współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.