Humanistyka cyfrowa jako strategia badawcza: typologie narzędzi, model pracy i przykład edycji tekstu źródłowego

Collection
Article
Download bibliographic description
  • Tytuł: Humanistyka cyfrowa jako strategia badawcza: typologie narzędzi, model pracy i przykład edycji tekstu źródłowego
  • Autor/Autorzy: Tomasz Śmigla (Autor)
  • Nazwa czasopisma: Rocznik Filozoficzny Ignatianum
  • Rok: 2025
  • Tom: 31
  • Numer: 3
  • ISSN: 2300-1402
  • DOI: 10.35765/rfi.2025.3103.17
  • Adres www:: https://czasopisma.ignatianum.edu.pl/rfi/article/view/2025.3103.17
  • Strony od-do: 321-341
  • Abstrakt:
    • Humanistyka cyfrowa, postrzegana nie jako osobna dyscyplina, lecz jako transdyscyplinarne podejście badawcze, redefiniuje sposób, w jaki filolodzy, historycy i kulturoznawcy podchodzą do pracy ze źródłami. Celem artykułu jest analiza funkcji nowoczesnych narzędzi cyfrowych w pracy badawczej oraz wskazanie, w jaki sposób technologia wspiera klasyczne metody nauk humanistycznych. Autor tekstu przedstawia własny model funkcjonalnej klasyfikacji narzędzi, obejmujący trzy kategorie: automatyzacji, agregacji i augmentacji. Zasadność tego podziału zilustrowano na przykładzie projektu edycji źródła historycznego – rękopisów Historiae Sinarum Imperii Tomasza Szpota Dunina SJ. Wskazano, jak zastosowanie narzędzi m.in. takich jak Transkribus i Classical Text Editor, realnie wpływa na przebieg i wydajność procesu badawczego. Praca stanowi refleksję metodologiczną nad świadomym planowaniem workflow w cyfrowo wspomaganej humanistyce. Omówiono również charakter i ograniczenia materiału źródłowego – XVII-wiecznych łacińskich manuskryptów – oraz ich wpływ na dobór zastosowanych technologii. W kontekście literatury przedmiotu artykuł odnosi się do aktualnych debat wokół roli narzędzi cyfrowych w badaniach humanistycznych. Autor stosuje podejście heurystyczne, wskazując nie tylko na same narzędzia, ale także funkcje, które pełnią one w procesie badawczym. Zastosowana metoda badawcza opiera się na studium przypadku i analizie funkcjonalnej, wspieranej metarefleksją metodologiczną. Główną tezą tekstu jest przekonanie, że narzędzia cyfrowe, używane świadomie i krytycznie, mogą nie tylko zwiększyć efektywność pracy, ale też rozszerzyć możliwości poznawcze badaczy tekstów archiwalnych. Artykuł ma charakter aplikacyjny i może stanowić punkt wyjścia dla projektowania własnego warsztatu cyfrowego przez badaczy pracujących na pograniczu filologii, historii i kulturoznawstwa.
    • Digital Humanities, understood not as a separate discipline but as a transdisciplinary research approach, is redefining the ways in which philologists, historians, and cultural scholars engage with sources. The aim of this article is to analyze the functions of modern digital tools in research practices and to demonstrate how technology supports the classical methods of the humanities. The author proposes a functional classification model of digital tools, comprising three categories: automation, aggregation, and augmentation. The validity of this framework is illustrated through a case study of a historical source edition project—the manuscripts of Historiae Sinarum Imperii by Tomasz Szpot Dunin SJ. The article shows how tools such as Transkribus and Classical Text Editor significantly influence the workflow and efficiency of research processes. This work offers a methodological reflection on consciously planning workflows within digitally enhanced humanities. It also discusses the nature and limitations of the source material—17th-century Latin manuscripts—and how these characteristics inform the choice of applied technologies. In the context of current scholarly discourse, the article engages with ongoing debates about the role of digital tools in the humanities. The author employs a heuristic approach, focusing not only on the tools themselves but also on the functions they serve within the research process. The research methodology combines a case study with functional analysis, supported by methodological meta-reflection. The central thesis of the article is that digital tools, when used critically and deliberately, can not only enhance research efficiency but also expand the cognitive horizons of scholars working with archival texts. The article takes an application-oriented perspective and may serve as a starting point for designing one’s own digital research framework at the intersection of philology, history, and cultural studies.
  • Słowa kluczowe:
    • augmentacja
    • automatyzacja
    • Classical Text Editor
    • edycja źródeł
    • humanistyka cyfrowa
    • metodologia badań humanistycznych
    • narzędzia cyfrowe
    • Transkribus
    • workflow
  • Dyscyplina: nauki o kulturze i religii
  • 002 a Humanistyka cyfrowa jako strategia badawcza: typologie narzędzi, model pracy i przykład edycji tekstu źródłowego
  • 003 b 0009-0002-2005-333X
  • 003 a Tomasz Śmigla (Autor)
  • 004 a Oryginalny artykuł naukowy
  • 006 a Rocznik Filozoficzny Ignatianum
  • 008 a 2025
  • 009 a 31
  • 010 a 3
  • 011 a 2300-1402
  • 013 a 10.35765/rfi.2025.3103.17
  • 014 a https://czasopisma.ignatianum.edu.pl/rfi/article/view/2025.3103.17
  • 015 a 321-341
  • 019 a Humanistyka cyfrowa, postrzegana nie jako osobna dyscyplina, lecz jako transdyscyplinarne podejście badawcze, redefiniuje sposób, w jaki filolodzy, historycy i kulturoznawcy podchodzą do pracy ze źródłami. Celem artykułu jest analiza funkcji nowoczesnych narzędzi cyfrowych w pracy badawczej oraz wskazanie, w jaki sposób technologia wspiera klasyczne metody nauk humanistycznych. Autor tekstu przedstawia własny model funkcjonalnej klasyfikacji narzędzi, obejmujący trzy kategorie: automatyzacji, agregacji i augmentacji. Zasadność tego podziału zilustrowano na przykładzie projektu edycji źródła historycznego – rękopisów Historiae Sinarum Imperii Tomasza Szpota Dunina SJ. Wskazano, jak zastosowanie narzędzi m.in. takich jak Transkribus i Classical Text Editor, realnie wpływa na przebieg i wydajność procesu badawczego. Praca stanowi refleksję metodologiczną nad świadomym planowaniem workflow w cyfrowo wspomaganej humanistyce. Omówiono również charakter i ograniczenia materiału źródłowego – XVII-wiecznych łacińskich manuskryptów – oraz ich wpływ na dobór zastosowanych technologii. W kontekście literatury przedmiotu artykuł odnosi się do aktualnych debat wokół roli narzędzi cyfrowych w badaniach humanistycznych. Autor stosuje podejście heurystyczne, wskazując nie tylko na same narzędzia, ale także funkcje, które pełnią one w procesie badawczym. Zastosowana metoda badawcza opiera się na studium przypadku i analizie funkcjonalnej, wspieranej metarefleksją metodologiczną. Główną tezą tekstu jest przekonanie, że narzędzia cyfrowe, używane świadomie i krytycznie, mogą nie tylko zwiększyć efektywność pracy, ale też rozszerzyć możliwości poznawcze badaczy tekstów archiwalnych. Artykuł ma charakter aplikacyjny i może stanowić punkt wyjścia dla projektowania własnego warsztatu cyfrowego przez badaczy pracujących na pograniczu filologii, historii i kulturoznawstwa.
  • 020 a Digital Humanities, understood not as a separate discipline but as a transdisciplinary research approach, is redefining the ways in which philologists, historians, and cultural scholars engage with sources. The aim of this article is to analyze the functions of modern digital tools in research practices and to demonstrate how technology supports the classical methods of the humanities. The author proposes a functional classification model of digital tools, comprising three categories: automation, aggregation, and augmentation. The validity of this framework is illustrated through a case study of a historical source edition project—the manuscripts of Historiae Sinarum Imperii by Tomasz Szpot Dunin SJ. The article shows how tools such as Transkribus and Classical Text Editor significantly influence the workflow and efficiency of research processes. This work offers a methodological reflection on consciously planning workflows within digitally enhanced humanities. It also discusses the nature and limitations of the source material—17th-century Latin manuscripts—and how these characteristics inform the choice of applied technologies. In the context of current scholarly discourse, the article engages with ongoing debates about the role of digital tools in the humanities. The author employs a heuristic approach, focusing not only on the tools themselves but also on the functions they serve within the research process. The research methodology combines a case study with functional analysis, supported by methodological meta-reflection. The central thesis of the article is that digital tools, when used critically and deliberately, can not only enhance research efficiency but also expand the cognitive horizons of scholars working with archival texts. The article takes an application-oriented perspective and may serve as a starting point for designing one’s own digital research framework at the intersection of philology, history, and cultural studies.
  • 021 a augmentacja
  • 021 a automatyzacja
  • 021 a Classical Text Editor
  • 021 a edycja źródeł
  • 021 a humanistyka cyfrowa
  • 021 a metodologia badań humanistycznych
  • 021 a narzędzia cyfrowe
  • 021 a Transkribus
  • 021 a workflow
  • 022 a augmentation
  • 022 a automation
  • 022 a Classical Text Editor
  • 022 a Digital Humanities
  • 022 a digital tools
  • 022 a humanities research methodology
  • 022 a source editing
  • 022 a Transkribus
  • 022 a workflow
  • 966 a nauki o kulturze i religii
  • 985 a Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
  • 985 b Szkoła Doktorska

2025_art_Śmigla_T_Humanistyka cyfrowa jako strategia badawcza....pdf (2 MB)

  • Licence: CC BY-ND 4.0
  • Text version: Final published
  • Availability: Public
Download
Repozytorium Akademii Ignatianum w Krakowie, które jest częścią Portalu Pracowniczego zostało zrealizowane w ramach projektu „Program wzmocnienia potencjału dydaktycznego Uczelni na rzecz rozwoju regionalnego” POWR.03.05.00-00-ZR10/18 współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.