Adam Mickiewicz wobec rozwoju cywilizacyjnego i postępu naukowo-technicznego

MARC

• 002 $a Adam Mickiewicz wobec rozwoju cywilizacyjnego i postępu naukowo-technicznego
• 003 $b 0000-0003-1650-3887
• 003 $a MONIKA STANKIEWICZ-KOPEĆ (Autor)
• 004 $a Oryginalny artykuł naukowy
• 006 $a Rocznik Filozoficzny Ignatianum
• 008 $a 2021
• 011 $a 2300-1402
• 013 $a 10.35765/rfi.2021.2701.12
• 014 $a https://czasopisma.ignatianum.edu.pl/rfi/article/view/2078
• 015 $a 219-238
• 017 $a polski
• 019 $a Celem artykułu jest pokazanie stosunku Adama Mickiewicza do problematyki cywilizacyjnej oraz postępu naukowo-technicznego. Pomimo iż generacja pierwszych romantyków polskich (do której należał Mickiewicz) na ogół interesowała się oraz inspirowała artystycznie nauką i techniką, to w polskiej świadomości kulturowej dość mocno zakorzeniło się poczucie antagonizmu pomiędzy „romantycznym” (intuicyjno-emocjonalnym) a naukowym (racjonalno-empirycznym) oglądem świata, w zasadzie wykluczające możliwość ich pogodzenia. W tej perspektywie (zwłaszcza w przekazie popularnonaukowym) romantycy polscy, na czele z Mickiewiczem, wciąż jeszcze jawią się jako niechętni nauce oraz jej sposobom poznawania świata. Artykuł, na przykładzie refleksji cywilizacyjnych Mickiewicza, pokazuje niejednoznaczność i złożoności stosunku romantyków polskich do tych kwestii. Podstawę źródłową niniejszych rozważań stanowią: utwory literackie Mickiewicza (zaginiona Historia przyszłości, a szczególnie jej pierwsza wersja – petersburska), cykl Prelekcji paryskich (zwłaszcza kurs IV), artykuły prasowe (Wyjątek listu do jednego z redaktorów zamieszczony w „Pielgrzymie Polskim”), a także listy oraz rozmowy poety i jego przyjaciół. Materiały źródłowe zostały poddane analizie i interpretacji w kontekście ustaleń poczynionych dotychczas w literaturze przedmiotu (polskojęzycznej – najobszerniejszej w tym względzie). W artykule wykorzystano opracowania głównie o charakterze historyczno-literackim, historycznym, kulturoznawczym. Zastosowano metodę analizy historyczno-literackiej, z uwzględnieniem szerszego kontekstu historyczno-kulturowego.Z poczynionych analiz i interpretacji płyną następujące wnioski: Mickiewicz, co najmniej od połowy lat dwudziestych XIX wieku, bacznie przyglądał się przemianom cywilizacyjnym związanym z kolejnymi etapami rewolucji przemysłowej oraz ich wielowymiarowym skutkom, czemu dawał wyraz w swoim piśmiennictwie. Namysł Mickiewicza nad cywilizacją i postępem naukowo-technicznym stanowił składową innych refleksji poety, na przykład tych dotyczących oświeceniowego modelu poznania i wiedzy ludzkiej, czy też cywilizacji zachodnioeuropejskiej – wielkomiejskiej, w której poeta żył (mieszkając między innymi w Paryżu). Mickiewicz często łączył swoje refleksje cywilizacyjne również z rozważaniami historiozoficznymi oraz tymi odnoszącymi się do kwestii narodowych. Stosunek poety do postępu cywilizacyjnego nie był jednoznaczny. Według niego zachodzące zmiany dawały zarówno nadzieje związane z przyszłym zastosowaniem wynalazków naukowo-technicznych dla dobra ogółu, jak i budziły niepokój łączący się z przewidywanymi niebezpiecznymi skutkami wielotorowych przemian. Mickiewicz obawiał się przede wszystkim duchowej i moralnej degradacji ludzkości.
• 020 $a The aim of the article is to show Adam Mickiewicz’s attitude to the problems of civilization, scientific and technological progress. Despite the fact that the generation of the first Polish Romantics (of which Mickiewicz was a member) was generally interested in and artistically inspired by science and technology, a sense of antagonism between the “romantic” (intuitive-emotional) and scientific (rational-empirical) views of the world, which in principle excludes the possibility of reconciliation. In this perspective (especially in popular science), the Polish Romantics, led by Mickiewicz, still appear as reluctant towards science and its ways of learning about the world. Using Mickiewicz’s reflections on civilization as an example, the article shows the ambiguity and complexity of the Polish Romantics’ attitude to these issues. The sources for this article include Mickiewicz’s literary works (the lost Historia przyszłości [History of the Future], especially its first St Petersburg version), the series of Parisian Lectures (especially Course IV), press articles (An Excerpt from a Letter to one of the Editors published in Pielgrzym Polski), as well as letters and conversations between the poet and his friends. The source materials have been analyzed and interpreted in the context of the findings made so far in the literature on the subject (Polish-language literature is the most extensive in this respect). The article makes use of studies mainly of a historical and literary nature, on top of historical and cultural studies. The method of historical and literary analysis was applied, taking into account the wider historical and cultural context. The following conclusions emerge from the analyses and interpretations made: Mickiewicz, at least since the mid-1820s, closely followed the civilizational changes associated with the successive stages of the Industrial Revolution and their multidimensional effects, which he expressed in his writings. Mickiewicz’s reflection on civilization and the scientific and technological progress was a component of the poet’s other reflections, including those on the Enlightenment model of cognition and human knowledge, or on Western European civilization, a metropolitan one in which the poet lived (among other places, in Paris). Mickiewicz often combined his reflections on civilization also with historiosophical considerations with those on national issues. The poet’s attitude to issues of civilization was not unequivocal. According to him, the changes taking place gave rise both to hopes connected with the future use of scientific and technical inventions for the general good and to anxiety connected with the anticipated dangers of multifaceted transformations. Mickiewicz was primarily concerned about the spiritual and moral degradation of humanity.
• 966 $a nauki o kulturze i religii
• 985 $a Wydział Filozoficzny
• 985 $b Instytut Kulturoznawstwa i Dziennikarstwa

Dublin Core

Indexes

• Title: Adam Mickiewicz wobec rozwoju cywilizacyjnego i postępu naukowo-technicznego
• Author: MONIKA STANKIEWICZ-KOPEĆ (Autor)
• Journal: Rocznik Filozoficzny Ignatianum
• Date: 2021
• Discipline: nauki o kulturze i religii
• Structure:
  • Instytut Kulturoznawstwa i Dziennikarstwa
  • Wydział Filozoficzny
• Language: polski

Files