Podziw i spór: Herbert a rzymski stoicyzm

MARC

• 002 $a Podziw i spór: Herbert a rzymski stoicyzm
• 003 $b 0000-0002-0321-8481
• 003 $a JÓZEF RUSZAR (Autor)
• 004 $a Oryginalny artykuł naukowy
• 006 $a Rocznik Filozoficzny Ignatianum
• 008 $a 2021
• 011 $a 2300-1402
• 013 $a 10.35765/rfi.2020.2602.9
• 014 $a https://czasopisma.ignatianum.edu.pl/rfi/article/view/2026
• 015 $a 143-174
• 017 $a polski
• 019 $a Podstawowym celem artykułu jest dotarcie do specyfiki twórczości Zbigniewa Herberta, poety, który mógł się wykazać formalnym wykształceniem filozoficznym i nie można traktować go jedynie jako pisarza poruszającego kwestie egzystencjalne. Konsekwencją studiów filozoficznych u najwybitniejszych ówczesnych polskich filozofów (Roman Ingarden, Henryk Elzenberg) było podejmowanie istotnych pytań filozoficznych, a nie użytkowanie odpowiedzi, jakie dawali filozofowie w dziejach tej dyscypliny. Jest to ważna cecha twórczości i odróżnia Herberta od tych pisarzy, którzy wpisują się w światopogląd swojej epoki (co jest zjawiskiem najczęstszym). Brak rozróżnienia tych dwóch postaw pisarskich doprowadził do jednostronnych odczytań wiersza Do Marka Aurelego. Przytoczone w artykule interpretacje z ostatnich sześćdziesięciu lat (Kazimierz Wyka, Karl Dedecius, Jacek Brzozowski, Julian Kornhauser, Adam Workowski, Piotr Michałowski, Piotr Urbański) prowadziły do konstatacji, że mamy do czynienia z rodzajem „współczesnego”, to znaczy zmodyfikowanego „stoicyzmu”. Późniejsi badacze (Przemysław Czapliński, Piotr Śliwiński, Andrzej Franaszek) interpretowali utwór (i postawę poety) jako egzystencjalną. Porównanie wiersza z dziełem Marka Aureliusza, a przede wszystkim analiza różnic między starożytnym (konkretnie: stoickim) a współczesnym rozumieniem takich pojęć jak „natura”, „los”, „ja” (tożsamość) czy „cierpienie”, pozwoliły na ukazanie wewnętrznego intelektualno-emocjonalnego napięcia w wierszu Herberta (i innych wierszach poety nawiązujących do stoicyzmu), a przede wszystkim na generalną ideę poezji filozofującej. Sam poeta uważał, że „przypomina [ona] refleksję pierwotną, jak na przykład wczesnych myślicieli jońskich”. Mowa więc nie o filozofowaniu w oparciu o rozbudowany aparat pojęciowy, ale o intuicji filozoficznej i „przeżyciu filozoficznym” – napięciu intelektualno-emocjonalnym, w którym – dzięki poetyckiemu talentowi – rodzi się piękno. Dialog, jakim jest wiersz Do Marka Aurelego, stanowi właśnie zapis takiego poetyckiego poruszenia.
• 020 $a The primary goal of this article is to get to the specifics of Zbigniew Herbert’s work. The poet had formal philosophical education and cannot be treated merely as a writer raising existential issues. The consequence of his studies in philosophy with the most eminent Polish philosophers of the time (Roman Ingarden, Henryk Elzenberg) was that he took up important philosophical questions rather than used the answers that philosophers of the past had given. This is an important feature of his poetry and distinguishes Herbert from those writers who subscribed to the worldview of their era (which is most often the case). Failure to distinguish between these two stances has led to one-sided readings of his poem To Marcus Aurelius. The interpretations of the last sixty years quoted in the article (by Kazimierz Wyka, Karl Dedecius, Jacek Brzozowski, Julian Kornhauser, Adam Workowski, Piotr Michałowski, and Piotr Urbański) lead to the conclusion that we are dealing with a kind of “contemporary”, or modified, “stoicism”. Later scholars (Przemysław Czapliński, Piotr Śliwiński, Andrzej Franaszek) interpreted the work (and the poet’s attitude) as existential. A comparison of the poem with the work of Marcus Aurelius, and above all, an analysis of the differences between the ancient (specifically Stoic) and modern understanding of such concepts as “nature”, “fate”, “self” (identity), or “suffering”, allowed us to show the internal intellectual-emotional tension in Herbert’s poem (and other poems by the poet referring to Stoicism), and above all, the general idea of philosophizing poetry. The poet himself believed that it resembles primary reflection, such as that of the early Ionian thinkers. This is not about philosophizing on the basis of an elaborate conceptual apparatus, but about philosophical intuition and “philosophical experience”, an intellectual and emotional tension, in which – thanks to poetic talent – beauty is born. The dialog in To Marcus Aurelius is precisely a record of such poetic agitation.
• 966 $a nauki o kulturze i religii
• 985 $a Wydział Filozoficzny
• 985 $b Instytut Dziennikarstwa

Dublin Core

Indexes

• Title: Podziw i spór: Herbert a rzymski stoicyzm
• Author: JÓZEF RUSZAR (Autor)
• Journal: Rocznik Filozoficzny Ignatianum
• Date: 2021
• Discipline: nauki o kulturze i religii
• Structure:
  • Instytut Dziennikarstwa
  • Wydział Filozoficzny
• Language: polski

Files